To najstarsze sanktuarium na ziemiach polskich. Jest to bazylika mniejsza pw. Trójcy Świętej i sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego. Zabytkowy zespół składa się z: kościoła pw. Świętego Krzyża z III ćw. XII w., przebudowanego w latach 1781–1789 i początku XIX w., klasztoru z XV w., przebudowanego w XVII i XX w., dzwonnicy z końca XVIII w., bramy wschodniej z końca XVIII w.
Zobacz więcej:
Święty Krzyż, Tadeusz Dybczyński
Przygody artystów na Świętym Krzyżu i w Bodzentynie, Franciszek Kostrzewski
Święty Krzyż oczami Juliana Ursyna Niemcewicza, Julian Ursyn Niemcewicz
Święty Krzyż, Aleksander Janowski
Święty Krzyż jako ośrodek pielgrzymkowy w XIX–XX wieku, Krzysztof Bracha